Interview met arts, schrijver en tv-maker Michael Mosley over zijn boek Het slimmedarmendieet
Medisch duizendpoot Michael Mosley duikt in zijn nieuwe boek Het slimmedarmendieet in op de rol die het microbioom speelt bij uiteenlopende zaken als afvallen, allergieën, depressies en het prikkelbare darmsyndroom (PDS). Hij geeft praktische dieettips voor patiënten met lichte PDS-klachten en spoort artsen aan om patiënten met onbegrepen buikklachten serieus te nemen. ‘Artsen moeten begripvol en nieuwsgierig zijn.’
Het onlangs in het Nederlands vertaalde The Clever Guts Diet vanarts, schrijver en tv-maker Michael Mosley is het zoveelste product in een indrukwekkende carrière als medisch journalist. Als Mosley niet aan het schrijven is, laat hij zich wel voor het oog van de televisiecamera endoscoperen, of reist hij over de wereld op zoek naar de nieuwste medische innovaties. ‘Ik kom net terug uit Australië’, vertelt Mosley, ‘waar ik in het laboratorium van wetenschapper prof. Barry Marshal rond heb mogen kijken.’ Dezelfde Barry Marshal wordt in Het slimmedarmendieet als voorbeeld opgevoerd van iemand die tegen een conservatieve houding binnen de geneeskunde aanliep. Marshals theorie over Helicobacter pylori als oorzaak van maagzweren werd decennialang door de medische wereld weggewuifd. Onder andere een documentaire van Mosley (Ulcer Wars, 1994) bracht echter steeds meer erkenning voor Marshals theorie op gang en in 2005 ontving de Australische arts de Nobelprijs voor de Geneeskunde voor zijn ontdekking. Mosley werd op zijn beurt beloond met de titel ‘Medisch Journalist van het Jaar’, uitgereikt door de British Medical Association.
Nadat Mosley afstudeerde als arts ging hij in 1985 voor de BBC werken. Vele tv-programma’s, documentaires en bestsellers later is er nu Het slimmedarmendieet, een boek waarin Mosley zich richt op de belangrijke rol die het microbioom speelt bij allerlei lichamelijke processen. Er leven biljoenen microben in onze darmen die invloed hebben op ons humeur, lichaamsgewicht en immuunsysteem. Wetenschappelijk onderzoek heeft aangetoond dat sommige probiotica ‘waarschijnlijk’ of ‘mogelijk’ effectief zijn bij het bestrijden van zaken als PDS, luchtweginfecties en eczeem. Achterin Het slimmedarmendieet is een handig overzicht van deze probiotica per ziektebeeld opgenomen, gebaseerd op de Natural Medicines Comprehensive Database.
Onbegrepen darmklachten
Van geen van de probiotica in capsulevorm is de werking voldoende wetenschappelijk onderbouwd om binnen de categorie ‘effectief’ te vallen. Toch is Mosley sterk overtuigd van de heilzame werking die probiotica bij specifieke patiënten kunnen hebben. ‘Vooral huisartsen hebben moeite om patiënten met een scala aan darmgerelateerde kwesties te behandelen’, stelt Mosley. ‘Patiënten krijgen zelden bevredigende antwoorden. Vervolgens gaan ze naar alternatieve artsen die hen waardeloze rommel verkopen. Maar patiënten kunnen bijvoorbeeld een voedselintolerantie hebben, zonder dat dit in het bloed te zien is. De enige behandeling is dan een exclusiedieet, waar de meeste huisartsen niet erg bekend mee zijn.’
Mosley stelt dat onbegrepen darmklachten historisch gezien vaak als ‘psychisch’ worden weggezet, of dat er immunosuppressiva worden voorgeschreven, wat bij voedselintolerantie bijvoorbeeld niet werkt. ‘De uitdaging voor huisartsen is om erachter te komen wat er aan de hand is, begripvol te zijn en patiënten iets aan te bieden waar ze tevreden mee zijn.’ Vaak wordt bij onbegrepen darmklachten de diagnose PDS gesteld, wat volgen Mosley een containerbegrip is.
‘Als je andere dingen hebt uitgesloten, ga je voor PDS. Op het moment kunnen we daar niet echt goed mee om gaan. De meest effectieve behandeling van PDS is een soort FODMAP-dieet (een dieet speciaal voor PDS-patiënten) of identificeren of er voedselintoleranties zijn. Je moet het eetpatroon van een patiënt dan echter gedetailleerd in kaart brengen en daar hebben de meeste artsen de tijd en opleiding niet voor. Een van de uitdagingen is dus om goed gekwalificeerde diëtisten te vinden die wat van deze zaken over kunnen nemen. We hebben betere technieken en voortschrijdend inzicht nodig. Toen ik medisch student was, werd het “Leaky Gut Syndrome” bijvoorbeeld nog als onzin beschouwd. Nu weten we dat het echt bestaat, maar het is lastig vast te stellen.’
Diabetes, depressie en angststoornissen
In zijn boek vertelt Mosley dat we steeds meer eigenschappen van ons microbioom ontdekken. Zo halen sommige darmbacteriën meer energie uit ons voedsel dan andere, wat invloed heeft op lichaamsgewicht. Muizen met een steriel darmstelsel zonder bacteriën zijn veel slanker dan normale muizen, ook al krijgen ze precies dezelfde calorieën binnen. Ook wijst Mosley op de rol van Akkermansia, een bacterie die de darmwand beschermt en ontstekingen tegengaat. Wanneer muizen met overgewicht Akkermansia-bacteriën krijgen, ontwikkelen ze geen diabetes of obesitas. ‘Er is een ingewikkelde relatie tussen het microbioom en diabetes’, aldus Mosley. ‘Het microbioom beïnvloedt je gewicht, je bloedsuikers en hoe je reageert om sommige voedingswaren.’
Mosley denkt dat het onderzoek naar de rol van ons microbioom pas in de kinderschoenen staat, en dat er in de toekomst vele waardevolle toepassingen uit voort kunnen komen. ‘Ik hoop bijvoorbeeld dat door het modificeren van ons dieet, mogelijk met probiotica, het ook mogelijk wordt om aandoeningen te behandelen als depressie en angststoornissen. Depressie komt ontzettend veel voor en het zou fantastisch zijn als we het brein positief kunnen beïnvloeden door ons dieet of door medicijnen die op de darmflora inwerken.’ Wel waarschuwt Mosley dat patiënten niet zomaar naar de winkel moeten rennen om willekeurige probiotica te kopen. ‘Veel probiotica in de winkel zijn waardeloos en bevatten alleen maar dode bacteriën. Maar ik denk wel dat probiotica een fantastisch en interessant medisch veld zullen worden.’
Journalist als proefkonijn
In Het slimmedarmendieet beschrijft Mosley hoe hij in het kader van een onderzoeksproject van de Salford University enkele lintwormcysten inslikt. ‘Het was een experiment op twee niveaus’, vertelt Mosley. ‘De onderzoekers zochten biomarkers voor een lintworminfectie en ik wilde weten of de infectie invloed had op mijn immuunsysteem en me van mijn hooikoorts af zou kunnen helpen.’ De onderzoekers zagen inderdaad veranderingen in Mosleys witte bloedcellen, een indicatie dat manipulatie van het microbioom een richting zou kunnen zijn binnen hooikoortsonderzoek.
Dergelijke zelf-experimenten lijken Mosley wel te liggen. Zo slikte hij voor een live-evenement in het Science Museum in Londen een pilcamera in, waarna hij en het geïnteresseerde publiek live de reis door Mosleys spijsverteringsysteem konden volgen. Ook onderging hij voor een tv-programma over de kosten en baten van medische screening voor het oog van de camera een colonscopie. ‘Het inspireert me om proefkonijn te zijn’, vertelt Mosley. ‘Sommige van de grootste ontdekkingen zijn gedaan door zelf te experimenteren. De meeste anesthetica zijn bijvoorbeeld ontdekt door mensen die op eigen houtje stofjes zaten te snuiven. En de ontdekker van de mug als oorzaak van gele koorts heeft de bevestiging van zijn theorie door een zelf-experiment met zijn leven moeten bekopen.’
Waar Mosley vooral aan mee wil werken, is wetenschappelijke vooruitgang: ‘In de wetenschap blijken veel van onze vaste overtuigingen onzin te zijn. Maar het mooie is dat wetenschap altijd vooruitgaat. Vroeger verwijderden sommige gastro-enterologen vijftien magen per week vanwege ulcera. Dankzij de ontdekking van Helicobacter pylori gebeurt dat nu niet meer. Hopelijk wordt er bij andere gastro-enterologische ziekten een vergelijkbare vooruitgang geboekt.’
Dit interview verscheen in MedZine, focus op MDL
